Juridische status ‘Richtlijn zorgvuldig graafproces’ bepaald

De wetgever heeft met de invoering van de Wet Informatie-uitwisseling Ondergrondse Netten (WION) geprobeerd richting te geven aan de invulling van de zorgvuldigheidsnorm, door in de WION de verplichtingen en verantwoordelijkheden van de betrokken partijen vast te leggen. Zo rust er krachtens deze regeling op de netbeheerder een informatieplicht. Op de opdrachtgever en de uitvoerder (de zogeheten grondroerder) rust een zorgvuldigheidsplicht.

Door de wetgever is echter weinig invulling gegeven aan de zorgvuldigheidnorm. Voor opdrachtgevers - zoals corporaties – is enkel bepaald dat de opdrachtgever er voor zorg dient te dragen dat de graafwerkzaamheden waartoe hij opdracht geeft op zorgvuldige wijze kunnen worden verricht (art. 2.1 WION). Die verplichting is niet verder uitgewerkt in de wet. Uit de parlementaire geschiedenis blijkt dat het daarbij gaat om het betalen van een redelijke prijs en het gunnen van voldoende tijd aan de grondroerder.

Richtlijn zorgvuldig graafproces

Daar waar de wet onvoldoende handvatten bood voor een invulling van de zorgvuldigheidsplicht, is deze leemte vanuit de markt opgevuld. Het kennisplatforum voor infrastructuur, verkeer, vervoer en openbare ruimte (CROW) heeft daartoe in 2008 de richtlijn 250 Zorgvuldig graafproces ‘Graafschade voorkomen aan kabels en leidingen’ opgesteld. Deze richtlijn is reeds een aantal malen herzien. Uiteindelijk heeft het CROW in samenspraak met vertegenwoordigers van opdrachtgevers, grondroerders en netbeheerders de nieuwe richtlijn ‘Schade voorkomen aan kabels en leidingen, richtlijn zorgvuldig grondroeren van initiatief- tot gebruiksfase’ uitgebracht. Ook wel bekend als de ‘Richtlijn zorgvuldig graafproces’. In deze richtlijn is een verdere invulling gegeven aan het begrip ‘zorgvuldigheid’ en zijn voor alle betrokken partijen in elke fase van het bouwproces aanwijzingen gegeven over hun rol en verantwoordelijkheid in het bouwproces. De richtlijn betreft  dan ook een soort ‘best practices’ voor het gehele graafproces.

Voormelde regeling is expliciet aan de orde gekomen in het rapport over de gasexplosie in Diemen door de Onderzoeksraad voor Veiligheid (verkort rapport). De verwachting was dat de richtlijn in 2017 bij de herziening van de WION (deels) verplicht zou worden gesteld. Dat is echter niet het geval geweest. De Richtlijn heeft aldus geen wettelijke grondslag, waardoor partijen niet zonder meer kunnen teruggrijpen op de daaruit voortvloeiende regels. De vraag is nu of partijen ook op deze richtlijn kunnen teruggrijpen, indien zij de toepassing daarvan niet expliciet zijn overeengekomen.

Aansluiting zoeken bij de Richtlijn

In een recent arrest van de Hoge Raad van 25 mei 2018 wordt deze vraag positief beantwoord (ECLI:NL:HR:2018:772). Volgens de Hoge Raad dient de rechtbank bij het invullen van de zorgvuldigheidsnorm, bij gebrek aan een concrete wettelijke regeling, in beginsel aansluiting te zoeken bij de Richtlijn, daar deze een weerslag vormt van de binnen de beroepsgroep geldende opvattingen omtrent zorgvuldig handelen. Indien de rechter een daarvan afwijkende invulling wil geven aan het begrip zorgvuldigheid, dient hij te motiveren op basis van welke omstandigheden hij in het concrete geval van de Richtlijn wil afwijken.

Kortom, dat bouwpartijen de toepassing van de Richtlijn niet expliciet zijn overeengekomen, staat een indirecte toepassing van de Richtlijn voortaan niet in de weg. In de beoordeling van de zorgvuldigheidsnorm zal daar namelijk aansluiting bij worden gezocht.

Opnemen in bouwcontracten

Opdrachtgevers kunnen in hun (model)bouwcontracten hierop inspelen door een bepaling op te nemen die ziet op graafwerkzaamheden, waarbij de Richtlijn expliciet wordt voorgeschreven. Hierbij is het van groot belang dat een duidelijke demarcatie van de verantwoordelijkheden wordt vastgelegd.

Voor informatie over dit artikel kunt u contact opnemen met Onno Molders.