Op dit moment heeft de Tweede Kamer een wetsvoorstel in behandeling dat de mogelijkheden van handhavend optreden door de overheid tegen gebrekkige gebouwen moet versterken. Daarmee zou de overheid meer middelen moeten krijgen om ervoor te zorgen dat de geldende wet- en regelgeving voor gebouwen wordt nageleefd. Dat lijkt nodig aangezien uit recent onderzoek is gebleken dat slechts 10% van de studentenwoningen voldoet aan de regels met betrekking tot brandveiligheid.
Huidige mogelijkheden
Op dit moment is het al verboden om te handelen in strijd met het Bouwbesluit 2012 en de Regeling Bouwbesluit 2012. In die regelgeving zijn eisen neergelegd waaraan gebouwen moeten voldoen. Daarnaast geldt een algemene zorgplicht ten aanzien van veiligheids- en gezondheidsrisico’s van gebouwen. Dat betekent dat een eigenaar van een gebouw (of iemand anders die bevoegd is aan dat gebouw voorzieningen te treffen, hierna wordt voor de leesbaarheid steeds verwezen naar de eigenaar) ervoor moet zorgen dat zijn gebouw, open erf of terrein geen gevaar oplevert voor de gezondheid of veiligheid.
Als in strijd wordt gehandeld met de genoemde eisen en zorgplicht, kan de overheid handhavend optreden door het opleggen van een last onder dwangsom of een last onder bestuursdwang. In een last onder dwangsom krijgt de overtreder de opdracht (de last) het gebouw te laten voldoen aan de geldende eisen op straffe van een boete (de dwangsom). In een last onder bestuursdwang krijgt de overtreder de opdracht het gebouw te laten voldoen aan de gestelde eisen bij gebreke waarvan de overheid dat zelf zal doen op kosten van de overtreder (bestuursdwang). In voorkomende gevallen kan de overheid gebouwen sluiten. De overtreding van sommige eisen is zelfs strafbaar gesteld in de Wet op de economische delicten. In die gevallen zou de overtreding dus zelfs kunnen leiden tot een strafrechtelijke vervolging.
Voorgestelde mogelijkheden
In het wetsvoorstel dat nu bij de Tweede Kamer in behandeling is, wil de overheid de mogelijkheden van handhaving versterken. De overheid wil dit bereiken door later in een ministeriële regeling categorieën bouwwerken aan te wijzen waarvan via onderzoek is vast komen te staan dat die een gevaar voor de gezondheid of de veiligheid kunnen opleveren. Voor die bouwwerken zal een zorgplicht gaan gelden naar de staat van het bouwwerk. Er zal dan door de eigenaar onderzocht moeten worden of het gevreesde gevaar daadwerkelijk bestaat. Als dan niet aan deze zorgplicht wordt voldaan, is de eigenaar in overtreding. Hiermee wordt een extra zorgplicht gecreëerd die moet worden nageleefd en waartegen handhavend opgetreden kan worden.
In het wetsvoorstel worden ook de middelen van handhaving uitgebreid. Zo wordt de bestuurlijke boete geïntroduceerd voor de naleving van bouwregelgeving. Deze moet de overheid de mogelijkheid geven om ook zonder de bovenomschreven last een boete op te leggen. Daarnaast wordt de al geldende maatregel van beheerovername gewijzigd. De voorgestelde maatregel van beheerovername houdt in dat de overheid de eigenaar kan verplichten zijn gebouw in beheer te geven aan die overheid of aan een persoon, bedrijf of instelling die werkzaam is op het gebied van huisvesting. Deze beheerder zal dan het gebouw moeten gaan gebruiken conform de geldende wet- en regelgeving, indien nodig na de nodige bouwkundige ingrepen. Overheden kunnen niet zomaar een eigenaar verplichten zijn gebouw in beheer te geven. Er moet dan onder andere sprake zijn van herhaaldelijke overtredingen zoals overbewoning of slecht onderhoud waarbij sprake is van een bedreiging van de leefbaarheid of een gevaar voor de gezondheid en veiligheid. Volgens de memorie van toelichting bij het wetsvoorstel ligt het in de verwachting dat overheden in de praktijk vaak woningcorporaties zullen gaan aanwijzen als beheerder. Dat zou kunnen betekenen dat een overheid de woningcorporatie aanwijst voor het beheren van studentenwoningen waarin herhaaldelijk niet wordt voldaan aan de eisen van brandveiligheid.
Het bovenstaande komt erop neer dat gebouweigenaren een extra zorgplicht krijgen om in daartoe aangewezen gevallen de staat van hun gebouwen te onderzoeken. Als er dan sprake is van een overtreding, heeft de overheid een uitgebreider handhavingsinstrumentarium om naleving af te dwingen.
Voor meer informatie over dit artikel kunt u contact opnemen met Pieter Kok.