Op grond van de Flora- en faunawet is het onder andere verboden om dieren, behorende tot een beschermde inheemse diersoort, te doden, te verwonden, te vangen, te bemachtigen of met het oog daarop op te sporen. Daarnaast is het verboden dieren, behorende tot een beschermde inheemse diersoort, opzettelijk te verontrusten. Ook is het verboden nesten, holen of andere voortplantings- of vaste rust- of verblijfsplaatsen van dieren, behorende tot een inheemse diersoort, te beschadigen, te vernielen, uit te halen, weg te nemen of te verstoren. Hierna: “de verbodsbepalingen”.
De minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit kan ontheffing verlenen van één of meer van de verbodsbepalingen. Met deze ontheffing kunnen werkzaamheden ondanks het van toepassing zijn van een verbodsbepaling toch worden uitgevoerd.
Ontheffingen kunnen alleen worden verleend indien geen afbreuk wordt gedaan aan een gunstige staat van instandhouding van de soort. Daarnaast wordt voor streng beschermde inheemse diersoorten ontheffing verleend wanneer er geen andere bevredigende oplossing bestaat en in de gevallen die zijn genoemd in de wet en in het Besluit vrijstelling beschermde diersoorten. Op grond van dat besluit kan de ontheffing onder andere worden verleend in het belang van 1) de volksgezondheid of openbare veiligheid en 2) dwingende redenen van groot openbaar belang, met inbegrip van redenen van sociale of economische aard en voor het milieu wezenlijke effecten.
In het verleden was het ook mogelijk om ontheffing te krijgen in het belang van de uitvoering van werkzaamheden in het kader van ruimtelijke inrichting of ontwikkeling. De Raad van State heeft echter in een aantal uitspraken geoordeeld dat deze ontheffingsmogelijkheid in strijd is met de Europese Habitatrichtlijn. Dat was voor het ministerie van LNV aanleiding om de beoordeling van ontheffingsaanvragen aan te passen. Vanaf toen waren er volgens het ministerie van LNV twee mogelijkheden bij een ontheffingsaanvraag:
- Het voorkomen van een overtreding van de verbodsbepaling door het nemen van mitigerende maatregelen. In dat geval worden de voorgenomen mitigerende maatregelen voorgelegd aan het ministerie. Als de mitigerende maatregelen voldoende zijn, wordt daarvoor goedkeuring gegeven in de vorm van een afwijzing van de ontheffingsaanvraag. Er is dan geen ontheffing nodig doordat met de mitigerende maatregelen een overtreding van de verbodsbepalingen wordt voorkomen. Dit wordt de zogenaamde positieve afwijzing genoemd.
- Als mitigerende maatregelen niet mogelijk zijn, volgt een volledige beoordeling van de ontheffing.
Op 11 juli 2012 heeft de Raad van State een uitspraak gedaan waarin zij van mening was dat ten onrechte een positieve afwijzing werd gegeven. Het kwam er in die uitspraak kort gezegd op neer dat de voorgestelde mitigerende maatregelen niet voldoende waren om de overtreding van de verbodsbepaling te voorkomen. Naar aanleiding van deze uitspraak heeft het ministerie van LNV aangekondigd de beoordeling van de ontheffingsaanvragen aan te scherpen. Daarbij zal het ministerie van LNV kritischer beoordelen of de voorgestelde mitigerende maatregelen voldoende zijn. Voor de praktijk betekent dit dat indien uit onderzoek blijkt dat bepaalde verbodsbepalingen worden overtreden, bijvoorbeeld doordat bij sloop de vaste rust- of verblijfsplaatsen van een gewone dwergvleermuis wordt verstoord en/of vernield, reële mitigerende maatregelen bedacht en voorgesteld moeten worden om overtreding van deze verbodsbepaling te voorkomen. Of en welke mitigerende maatregelen mogelijk zijn, zal per geval en door een daartoe deskundige beoordeeld moeten worden. Indien mitigerende maatregelen niet mogelijk zijn, zal een initiatiefnemer er vanuit moeten gaan dat een ontheffing nodig zal zijn. Bij de aanvraag van de ontheffing zal de initiatiefnemer moeten aantonen dat één van de wettelijke gronden voor het verlenen van de ontheffing aanwezig is. De initiatiefnemer zal zich daar dus op moeten voorbereiden. Daarnaast duurt het doorgaans langer voordat een ontheffing verkregen zal worden. Een initiatiefnemer zal dit mee moeten nemen in zijn planning.
Voor meer informatie over dit artikel kunt u contact opnemen met Pieter Kok.