“Waar gewerkt wordt vallen spaanders”, ook in de bouw. Grond- en graafwerkzaamheden kunnen makkelijk aanleiding zijn tot schade voor omwonenden van het bouwperceel. Normaliter zal de uitvoerder van de werkzaamheden hiervoor worden aangesproken, maar ook opdrachtgevers in de bouw worden in de praktijk met regelmaat op de korrel genomen.
Schade aan belendingen
Aansprakelijkheid opdrachtgever
Naast de veroorzaker van de schade kan in sommige gevallen ook de opdrachtgever op grond van artikel 6:162 BW (onrechtmatige daad) aansprakelijk zijn. In beginsel dient een opdrachtgever steeds rekening te houden met de belangen van derden. Dit betekent dat deze partijen moeten voorkomen dat er schade ontstaat aan eigendommen van derden bij het (laten) uitvoeren van werkzaamheden.
Zowel de opdrachtgever als de uitvoerder van het werk kan ter voorkoming van schade bij werkzaamheden maatregelen treffen. Ondanks het feit dat er voorzorgsmaatregelen zijn genomen komt het regelmatig voor dat door bouwwerkzaamheden schade aan het eigendom van omwonenden wordt toegebracht. In de rechtspraak worden strenge normen gesteld. De aansprakelijkheid van de opdrachtgever ligt temeer voor de hand, indien de opdrachtgever specifiek aan de uitvoerder van de werkzaamheden heeft voorgeschreven hoe de uitvoering van het werk dient te geschieden.
Tot slot is denkbaar dat een opdrachtgever aansprakelijk is voor schade veroorzaakt door de werkzaamheden, indien niet duidelijk valt op te maken wie van de op de bouwplaats werkzame partijen de schade heeft veroorzaakt. In zo’n geval geldt op grond van artikel 6:171 BW een risicoaansprakelijkheid. Vereiste daarbij is dat sprake is van zogenaamde ‘eenheid van onderneming’. Een woningcorporatie zal echter in beginsel niet snel op grond van artikel 6:171 BW aansprakelijk zijn omdat bouwen niet tot diens normale werkzaamheden (core business) behoort.
Onderzoeksplicht
Van de opdrachtgever wordt allereerst verwacht dat hij overleg voert met omwonenden. Het overleg met omwonenden is met name bedoeld om onbekende informatie via omwonenden naar boven te krijgen, die van belang zou kunnen zijn ter voorkoming van schade. Er kunnen immers reeds gebreken aan de woningen van omwonende kleven die alleen zij weten. De enige manier om daarachter te komen is door de bewoners schriftelijk te informeren en vragen te stellen. Wordt niet aan deze verplichting voldaan, dan bestaat er mogelijke aansprakelijkheid voor de schade die na een behoorlijke overleg had kunnen worden voorkomen.
De hoofdregel is dat de opdrachtgever of uitvoerder van het werk aansprakelijk is indien de schade door onderzoek of het treffen van maatregelen voorkomen had kunnen worden. Hierbij moet gedacht worden aan het verrichten van een vooropname van de woningen die nabij de bouwplaats zijn gelegen, grondonderzoek, funderingsadvies, etc. Een vooropname is van belang om de bouwkundige toestand van de woningen vast te leggen. In dit kader is van belang dat het nalaten van een vooropname vervelende consequenties kan hebben voor de bewijslast.
Gevolgen nalaten onderzoek
De opdrachtgever is gehouden zich geheel zelfstandig af te vragen, welk effect de geplande werkzaamheden op de omgeving zouden kunnen hebben. Indien opdrachtgever verzuimt een dergelijk onderzoek uit te voeren wordt hem verweten dat hij onvoldoende passende maatregelen ter voorkoming van de schade heeft genomen, terwijl die schade niet ondenkbaar was. Hierbij moet opgemerkt worden dat rechtbanken nog wel eens snel willen oordelen dat sprake is van een onderzoeksplicht.
Treffen maatregelen
In het geval na het onderzoek blijkt dat er voorzorgsmaatregelen moeten worden genomen is het verstandig dat de opdrachtgever er op toeziet dat deze maatregelen ook daadwerkelijk worden uitgevoerd. Indien de opdrachtgever dit nalaat, kan dit eveneens tot aansprakelijkheid leiden.
Uitsluiten aansprakelijkheid / stellen van zekerheid
Voor de opdrachtgever is het zaak om het risico van de werkzaamheden contractueel zoveel mogelijk bij de aannemer te leggen. Volledige uitsluiting van aansprakelijkheid is niet mogelijk en contractuele uitsluiting laat nog steeds onverlet dat de opdrachtgever rechtstreeks kan worden aangesproken door de schadelijdende partij. Zorg er daarom bij risicovolle projecten altijd voor dat een aansprakelijkheidsverzekering gesloten wordt die passend is voor de te verrichten werkzaamheden. Ook is van belang dat de verzekeraar volledig wordt ingelicht over de aard en omvang van de werkzaamheden.
Het contract met de opdrachtnemer (aannemer) dient in dat kader niet alleen de verplichting te bevatten dat een deugdelijke aansprakelijkheidsverzekering wordt afgesloten, maar ook dient een toereikende bankgarantie verplicht te worden gesteld door de uitvoerder van de werkzaamheden. De opdrachtgever of hoofdaannemer kan alsdan de bankgarantie trekken bij calamiteiten (zoals een faillissement of het in gebreke blijven van de uitvoerder van de werkzaamheden).
Conclusie
In beginsel dient ook de opdrachtgever steeds rekening te houden met de belangen van derden. Dit betekent dat de opdrachtgever dient te voorkomen dat er schade ontstaat aan eigendommen van derden bij het (laten) uitvoeren van werkzaamheden. Zorg dus dat voldoende onderzoek wordt gedaan en dat – indien nodig – voorzorgsmaatregelen worden genomen. Ook is het raadzaam om het risico zoveel mogelijk bij de uitvoerende partij te leggen.
Advocaat te Best