Hugo de Jonge presenteert nieuw plan van aanpak voor versnelling woningbouwprojecten

Versnelling van de planvorming
De Jonge wil de planvorming bij woningbouwprojecten versnellen door de werkwijze van alle betrokken partijen – zoals (mede)overheden, woningcorporaties en marktpartijen – te veranderen, waarbij meer rekening moet worden gehouden met het belang van woningzoekenden. Zonder in te boeten op de kwaliteit van de planvorming, zouden in zogenoemde versnellingstafels en ‘snelkookpansessies’ verschillende stappen in de planvorming tegelijkertijd en in samenhang moeten worden gezet: rekenen, tekenen, onderzoeken, participatietrajecten en het juridisch vastleggen van afspraken. Daarmee zou de ontwikkeltijd met jaren korter gemaakt kunnen worden. De Jonge wil bij 5 concrete woningbouwprojecten de regie naar zich toe trekken waarbij deze nieuwe werkwijze moet worden toegepast en (vervolgens) geëvalueerd.

Om planvorming bij woningbouwprojecten verder te versnellen, worden ook aanpassingen voorbereid in de wet- en regelgeving. Concreet kondigt De Jonge onder meer aan om:

1. bouweisen zoveel mogelijk te gaan standaardiseren: onder de Omgevingswet zal het voor gemeenten bij nader inzien toch niet mogelijk worden gemaakt om door middel van maatwerkregels voor nieuwbouw ten aanzien van de energieprestatie en de milieuprestatie strengere eisen te stellen dan het landelijke minimum. Net als onder het huidige Bouwbesluit 2012 zullen die technische eisen weer landelijk uniform zijn. Dat scheelt tijd en draagt bij aan het opschroeven van de (industriële) bouwproductie; 
2. een duidelijke definitie van hetgeen onder participatie wordt verstaan expliciet op te nemen in de Omgevingswet, om zo onduidelijkheden en verkeerde verwachtingen bij betrokkenen te voorkomen;
3. het voor woningcorporaties mogelijk te maken om vanuit hun DAEB-tak onroerende zaken te verwerven indien deze binnen 10 jaar (in plaats van de nu geldende termijn van 5 jaar) worden aangewend voor werkzaamheden die behoren tot de diensten van algemeen economisch belang; en
4. de regelgeving zo aan te passen dat voor de bouw van gestapelde flexwoningen onder de Omgevingswet en de Wet kwaliteitsborging voor het bouwen geen omgevingsvergunning voor de (technische) activiteit bouwen meer vereist is (door gestapelde flexwoningen toe te voegen aan ‘gevolgklasse 1’ zoals bedoeld in het Besluit bouwwerken leefomgeving).

Versnelling van bezwaar, beroep en eventueel hoger beroep 
De Jonge zet op verschillende manieren in op versnelling van de fase van bezwaar, beroep en eventueel hoger beroep tegen de voor het woningbouwproject genomen besluiten. Het ministerie van BZK gaat dit jaar gesprekken voeren met gemeenten, woningcorporaties en marktpartijen over de wijze waarop zij in werkwijzen en participatietrajecten kunnen bijdragen aan een vermindering van bezwaar- en beroepsprocedures, bijvoorbeeld door gemaakte bezwaren informeel af te handelen en de doorlooptijd van bezwaar- en beroepsprocedures te verkorten. Daarnaast wordt ook geld vrij gemaakt om de personele capaciteit zowel kwantitatief als kwalitatief te verbeteren.

Als sluitstuk geldt ook hier dat een aantal aanpassingen voorbereid wordt in de wet- en regelgeving. In het nog in consultatie te brengen Wetsvoorstel versterken regie volkshuisvesting wil De Jonge in de eerste plaats opnemen dat slechts beroep in eerste en enige aanleg mogelijk wordt bij de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State (de “Raad van State”) voor omgevingsvergunningen voor aangewezen categorieën projecten. Daarbij wordt in ieder geval gedacht aan projecten waar het gaat om de realisatie van meerdere woningen. Concreet wordt dan in de plannen gesproken van een project waarbij het gaat om ten minste 12 woningen. Nu staat tegen een omgevingsvergunning in beginsel bezwaar open, waarna tegen de beslissing op bezwaar beroep bij de rechtbank kan worden ingesteld en tegen de uitspraak van de rechtbank vervolgens hoger beroep kan worden ingesteld bij de Raad van State. In de tweede plaats wil De Jonge in het wetsvoorstel opnemen dat een beroepsprocedure tegen de aangewezen categorieën projecten vervolgens versneld wordt behandeld door de bestuursrechter en binnen een termijn van 6 maanden door deze bestuursrechter uitspraak moet worden gedaan. Voor belanghebbenden zou dan eveneens gaan gelden dat zij niet de mogelijkheid hebben om pro-forma beroep in te stellen. Alle beroepsgronden moeten binnen de beroepstermijn zijn ingediend.

De voorgenomen wettelijke aanpassingen komen gedeeltelijk overeen met de regeling die we nu voor bepaalde aangewezen categorieën projecten al kennen op grond van de Crisis- en herstelwet. Deze wet is op dit moment onder meer van toepassing als het gaat om de vaststelling van een bestemmingsplan, inpassingsplan of beheersverordening en de verlening van een omgevingsvergunning om buitenplans (uitgebreid) van het bestemmingsplan af te wijken ten behoeve van de ontwikkeling van meer dan 11 woningen in een aaneengesloten gebied of als het gaat om de herstructurering van woon- en werkgebieden. Voor onder meer deze projecten bepaalt artikel 1.6 van de Crisis- en herstelwet dat een beroepsprocedure versneld wordt behandeld door de bestuursrechter en binnen een termijn van 6 maanden door deze bestuursrechter uitspraak moet worden gedaan. Daarnaast volgt uit artikel 1.6a van de Crisis- en herstelwet dat belanghebbenden in deze zaken niet de mogelijkheid hebben om na de beroepstermijn nog beroepsgronden aan te voeren en dus niet de mogelijkheid hebben om pro-forma beroep in te stellen. Met de inwerkingtreding van de Omgevingswet komt de Crisis- en herstelwet en deze huidige regeling echter in principe te vervallen.

Daadwerkelijke versnelling blijft onzeker
In de praktijk blijkt de in de Crisis- en herstelwet voorgeschreven versnelde behandeling en de opgenomen termijn voor de bestuursrechter om binnen 6 maanden uitspraak te doen, in het overgrote deel van de zaken echter volstrekt onhaalbaar. Bij zowel de rechtbanken als de Raad van State is het aantal aanhangige zaken enorm en bestaan er aanzienlijke personeelstekorten, met als gevolg dat ook zaken waarop de Crisis- en herstelwet van toepassing is zo een jaar tot anderhalf jaar kunnen duren. Uit onze eigen ervaring blijkt dat met name de procedure in beroep bij de rechtbank lang kan duren. Het wegvallen van de beroepsfase bij de rechtbank zal dus een aanmerkelijke verbetering zijn in de proceduretijd. Daar staat tegenover dat wanneer wettelijk wordt geregeld dat bij de verlening van bepaalde omgevingsvergunningen slechts beroep in eerste en enige aanleg bij de Raad van State mogelijk is, de werkvoorraad bij de Raad van State alleen maar zal toenemen. Met als mogelijke consequentie dat daar de ‘bottleneck’ terecht komt. Of de wettelijke aanpassingen dus daadwerkelijk voor een versnelling van de bestuursrechtelijke procedures gaat zorgen, valt dus te betwijfelen. Veel zal daarvoor afhangen van de investeringen van De Jonge in de personele capaciteiten van de Raad van State. Daarnaast moet ook afgewacht worden in hoeverre de voorgestelde nieuwe werkwijze bij de planvorming daadwerkelijk tot een versnelling gaat leiden. In zoverre is het dan ook nog zeer de vraag of de ontwikkeltijd van een woningbouwproject binnen afzienbare tijd van gemiddeld 10 jaar verkort kan worden tot gemiddeld 3 jaar, zoals De Jonge ambitieus nastreeft.